Eski Çağ’da Anadolu

 Türkiye’nin Boğazlar ve Ege denizi kıyısından doğuya Ermenistan Cumhuriyeti İran ve Irak sınırlarına uzanan Asya’daki verilen bölümüne verilen ad. Eski Yunanlılar ve Romalılar, Batı Anadolu’ya Asya Adını vermişler, daha sonra Anadolu’yu Asya kıtasından ayırt etmek için Küçük Asya adı da kullanılmıştır.

    Anadolu’ya tarih öncesi dönemde yerleşildiği, cilalı taş devrinde tarım devriminin Anadolu’da ortaya çıktığı anlaşılmıştır. Bu dönemden kalma yerleşmeler arasında günümüzdeki Siirt, Diyarbakır, Urfa, Tarsus, Mersin, Çatalhöyük (Konya’nın güneydoğusunda) Hacılar (Güneybatı sayılabilir.  (yaklaşık İ.Ö. 7000-İ.Ö. 5600) 13 hektar büyüklüğündeki yerleşme yerinde elde edilen buluntular, gelişmiş bir metal işleme ve din merkezi olduğu ortaya koymuştur. Tunç devrinde Anadolu’daki yerleşme merkezleri çoğalmış, Mezopotamya’dan gelen Asur tüccarları Anadolu’nun doğu ve orta kesimlerinde ticaret merkezleri kurarak, bölgenin siyasal ve ekonomik önemini arttırmışlardır.     

     Hititler

     Anadolu’da kalıcı siyasal birlik, yaklaşık İ.Ö. 1750’de, orta yayladaki krallıklara boyun eğdiren Hint Avrupa kökenli Hititler konfederasyonu tarafından sağlandı. Başlıca üyelerini Palalar, Luviler ve Hurilerin oluşturdukları Hititler, İ.Ö. 2000’den önce Anadolu’ya giderek 150 yıl içinde bütünlüğü sağladılar. Hattuşili I (Yaklaşık İ.Ö. 1650) dönemine Hitit Krallığı, Suriye’nin kuzeybatı kesimine doğru genişleme başladı evlatlığı Mursilis I (Yaklaşık İ.Ö. 1620) döneminde, Fırat vadisinin aşağı kesimlerine doğru yayılarak Babil’i işgal etti (yaklaşık İ.Ö. 1600). Daha sonra krallıkta iç çekişmeler başladıysa da, Telibinu (İ.Ö 1525’e d) bütünlüğü yeniden sağladı ve yaklaşık 70 yıl sonra, Hititlerin siyasal ve askeri gücünün ikinci büyük dönemi başladı.

    Tuthalya I’in (İ.Ö. 1460’a d.) başlattığı bu dönemin gerçek mimarı, Orta Anadolu’nun büyük bölümünü yeniden ele geçirerek, Doğu Anadolu’ya. Suriye’ye ve Mitanniler Krallığına boyun eğdiren Şuppiluliuma (İ.Ö. 1371’e d.-İ.Ö 1345’e d.) oldu. Hititlerin başarıları, çok geçmeden güneydeki Mısır’la çalışmalarına yol açtı. Muvatallis (yaklaşık İ.Ö. 1289-İ.Ö 1265) yönetimindeki Hititler ile Ramses II yönetimindeki Mısırlılar arasında Asi kıyısındaki Kardeş’te yapılan (İ.Ö 1299) savaşta, Hititler üstünlüğü sağladıysalar da, sonunda Ramses II ile Hattuşili III (yaklaşık İ.Ö. 1289-İ.Ö 1265) arasında bir barış anlaşması yapıldı (İ.Ö. 1283). O tarihten sonra Anadolu’da çalkantılar başladı ve batı kesimdeki bağımsız halklar ayaklandılar.  Bu arada, Ege yönünden gelen ve ‘’Deniz halkları’’ diye adlandırılan toplulukları da Anadolu’ya girerek baştan sonra aşamalarıyla (Mısır’a kadar uzandılar),İ.Ö 1200’de Hititlerin Anadolu’daki egemenliği sona erdi.

Siyasal Parçalanma

 Hitit devletinin çöküşünden sonra, Anadolu’da yaklaşık 500 yıl boyunca siyasal bütünlük sağlanamadı. Arkeoloji buluntularından(yazılı belge çok azdır) anlaşıldığına göre küçük bağımsız krallıkların kurulduğu yarımadada, Asur orduları önce Güneydoğu Anadolu’ya girip, sonra Toros Dağları ve Fırat arasındaki bölgeyi ellerinde tutan 16 kadar Yeni-Hitit krallığıyla çarpıştılar. Dağlık Doğu Anadolu’da kurulan Urartu devleti de İ.Ö. 743’te Asurlar tarafından yıkıldı. Sonra, Batı Anadolu’da Friglerin, merkezi Gordion olan Frigya (Phrygia) devletini kurmalarıyla (İ.Ö. 670’E D.) Bütünlük yeniden sağlandı. Bu arada Lidyalılar da, merkezi Sardeis olan Lidya (Lydia) Krallığını kurdular. Asur’un İ.Ö. 612’de, Babil’in İ.Ö. 539’da düşmesinden sonraysa Persler, Anadolu’ya girerek İ.Ö 546’da Lidya kralı Karun’u yendiler ve Anadolu’yu topraklarına kattılar.

M.Ö. 331 yılında Büyük İskender ile Pers kralı 3.Dara Erbil savaşında karşı karşıya geldiler.Savaşın şiddetli bir anında general Parmenio,İskender’den yardım istedi.Bu isteğe kızan İskender şöyle diyordu:

-“Parmanio çıldırdı mı ki şimdi benden yardım istiyor? Elinde kılıç olduğu halde ya galip gelmesini bilmeli, ya da ölmesini”.

    Büyük İskender’in İ.Ö. 339’da Pers egemenliğine son vermesinden ve İskender’in ölümünden sonra yeniden küçük krallıklara bölünen Anadolu, İ.Ö 133’te Roma egemenliğine girdi ve Romalıların Asya Eyaletini oluşturdu.